giovedì 28 aprile 2005

Sas gamas de Istelai

Sas gamas de Istelai  de Albino Pau, imprentau in su 2004 a incuru de Condaghes Editzionis de Casteddu, est un’arromanzu ki du giòganta sa genti e is brebeis, e ki còntat de una bidda de pastores chi dae semper ant fatu sos pastores. Una bidda ke is atras, cun domos novas e domos betzas, cun genti arrica e genti pòbura, cun genti studiata ki funti disocupatos. E craramenti, est una bidda ki nci funti pitzinnos ke in onzi àtera bidda, piciokeddus de dònnia spètzia.

E in su sartu de sa bidda su tempus còlat cument’e dònnia die, cun-d unu babbu ki ghèrrat cun su fillu po sa mùsiga ki ndi bessit de un’arradieddu, in su cuile. Fintzas a candu no sutzedit calincuna cosa strama. Ma stramba meda.

Su contu làssat su pranu de s’arrealidadi po ndi pigau un’atru ki podeus nai simbòligu. I est in custa dimensioni simbòligaki su passau, su presenti e su benidori s’amistùranta. Su contu si fùrriat a “stòria arketìpiga”, inui acant’a is malus (antzis, is malas malas) nci funti is serbidoris ki po su malu dinai funti prontus a si bendi s’ànima insoru a su dimòniu; nc’est sa genti, is personis normalis, is ki no tèninti sempri sa possibilidadi de cumprendi su ki est sutzedendi.

Ma gràtzias a deus nci funti sos pitzinnos puru, e impar’a issus calincunu òmini mannu ki at allogau unu coru de piciokeddu. E sos eroes funt issus etotu. Issus ki, de candu s’òmine s’est postu strentaxu, funti stètius, du funti ancoras e du ant a essi sempri, s’ùniga sienda de unu pòpulu ki pòpulu bolit abarrai.

S’autori umpèrat unu “topos literàriu” de is paristòrias popularis europeas, ma cun-d unu sentidu e de una manera totaffatu noa. I est custu giogu intr’‘e arrealidadi, sentidu simbòligu e fantasia ki dònat grandu fortza narrativa a-i custu bell’arromanzu.

Unu libru ki tenit prus “pranus de ligidura”. Deu ndi apu scioberau unu sceti, inui su passau e su benidori, is brebeis e is pitzinnos, giòganta unu “ruolu” de grandu importu.

S’autori de-i custa bell’istòria est Albino Pau, ki est nàsciu su primu de Martzu de su 1937 in Vitzi ma imoi bivit inCasteddu. Est jubiladu de casi bint’annus e de tandu iscrit in sardu. At bintu is prèmius literàrius prus de importu de Sardìnnia. Po ndi sciri de prus a pitz’‘e su nostru autori in su libru e totu du at unu bellu e ispassiosu currìculu.

Custa est sa segunda editzioni de Sas gamas de Istelai, ca sa primu imprenta da ìanta fata in su 1988 is de sa domu imprentadora “Su Carrale” de Casteddu. Como su libru tòrrat in libreria in sa cannaca Paberiles de sa Condaghes, chin s’ortografia curretzita e carchi azunta.

Po-i custa matessi cannaca s’autori at cuidau is tradusiduras de S’istazu ‘e sos animales e Lazarinu de Tormes. Atras obras suas funti Sapori di Sardegna, sa Guida a sas imbreacheras e Sas peleas de Pinòchiu.

Sas gamas de Istelai est duncas una paristòria a circu, ki nascit e acàbat in-d unu cuile de sa Sardinna, ma ki d’arròlliat totu su mundu. Unu contu spantosu, allirgu e de bona ispera chi po imoi pòdinti gosai sceti is ki su sardu du scinti ligi, ca est iscritu a limba sarda-vitzikesa de manera cuidada ma ki “liscinat” de manera simpli fueddu po fueddu.

Nc'est po fintzas una editzioni on line (in pdf) in su giassu web Sardegna Cultura.