domenica 10 dicembre 2006

Unu de Danimarca benit a carculai: Andreas Fridolin Weis Bentzon in Ortacesus

Unu de Danimarca benit a carculai est su tìtulu de sa faina ki anti prodùsiu is de su Sòtziu Curturali S'Iscandula de Casteddu e ki est bessia in su 2006. Est un’obra prurimedialis cun-d unu lìburu e dus ciddìs inui ant arregortu i anti fatu s’anàlisi de su ki nd’abbàrrat de sa busca scentìfiga de Andreas Fridolin Weis Bentzon, s’antropòlogu danesu.

Andreas arribat in Sardìnnia in su 1953 po sa primu borta. At acabau sa scola superiori de pagu tempus e, lassada sa mamma ki trabàllat in Itàlia ke ghia turìstiga, lompit in s'ìsula nostra. In Santa Giusta scoberrit is launeddas e nd'abàrrat spantau.

In su 1957 aparìciat una busca scientìfiga ca est studiendi antropologia anke s'Universidadi de Copenaghen e ndi bolit sciri de prus de su connotu musigali sardu acapiau a is sonadoris de launeddas. Partit cun pagu dinai arregortu sonendi su contrabassu in sa jazz band de su frari suu, Adrian (innoi in su bìdiu a bàsciu), a cuaddu de sa Nimbus, sa motocicreta cosa sua e truessendi Danimarca, Germània e Itàlia, in su Mes''e Idas est in Sardìnnia.


Nci abàrrat fintzas a su Mes''e Làmpadas arregollendi materiali (fotografias, bìdius, sonus, ogetus, testimòngius, contus, etc...) po su Museu Natzionali danesu e girat andendi a Casteddu, Cabras, Biddeputzu, Baunei, Nùgoro, Mamujada...

In Friàrgiu est in Ortacesus po atobiai a Dionigi Burranca, unu de is ùrtimus sonadoris de launeddas de sa grandu scola de sa Trexenta. In custu incontru intr''e Su de Danimarca e Su Maistu ndi bessit a fora totu s'abilesa de Andreas ke òmini sàbiu e grandu antropòlogu, arrennescendi a fai sonai a Dionigi Buranca, su testimòngiu de unu mundu ki est acanta a sparessi po sempri.

Sa miniera
Candu Bentzon lassat Ortacesus e sa Sardìnnia, e si ndi torrat in Danimarca, scit de ai scobertu una miniera. Torrat in s'ìsula in su 1962 cun Ruth, sa mulleri, fotògrafa sperta e àbili, e Jorgen Sonne, amigu e spertu de poesia, po donai forma a su "Progetu Ortacesus" ki, mai prodùsiu, at biu a s'acabu sa luxi cun Unu de Danimarca benit a carculai.


Custa parti de s'obra, ki còntat de sa stòria “sarda” de Bentzon, de is atòbius e de is arrelatas cun is sonadoris, is poetas e is istudiaus sardus, d’at scrita Arìstidi Murru, ki nd’at torrau a scriri is poesias arregortas puru.

Su connotu poèticu e musicali de Sardìnnia
Pàulu Zedda, sempri in custu libru, at analizau mètriga e forma de su materiali arregortu de Andreas Bentzon in Sardìnnia po su progetu de dogumentatzioni de su connotu poètigu e musigali de Ortacesus. Srebastianu Vacca i Rentzu Zucca invecis nd’anti torrau a scriri sa mùsiga.



Unu de Danimarca benit a carculai: Bentzon in Ortacesus
Su libru e is contènnidus multimedialis ki cumpòninti s'obra Unu de Danimarca benit a carculai dus anti presentau sàbadu su 9 de su Mes''e Idas de su 2006 anke sa Sala Congressi de Ortacesus.

S'arrexonu d'at coordinau Giacomo Serreli, giornalista e spertu de mùsiga sarda, e anti pigau parti Adrian Bentzon, frari de Andreas; Jorgen Sonne poeta danesu e buscadori bènniu cun Bentzon in Ortacesus in su 1962; Aristide Murru, collaboradori de Andreas Bentzon; Paolo Zedda, poeta cantadori e professori de etnomusicologia; e Dante Olianas, curadori de s'obra.

Pustis de sa cunferèntzia anti proietau su film Is Launeddas la musica dei Sardi e nc'est stètiu unu cuntzertu de sonus e cantus: Samuele Corbeddu e Giovanni Tronci de Ortacesus sonadoris de launeddas; Giuseppe Orrù e Renzo Zucca sonadoris de launeddas e atrus strumentus; Andrea Pisu (launeddas) e Antonio Grafagno (cantadori) chi funti in su bìdiu innoi a bàsciu.


In prus, in sa ludoteca comunali de Ortacesus ant apariciau un'amosta fotogràfiga stravanada cun is fotografias tzacadas de A.F.W. Bentzon.

Sa sienda de s'antropòlugu danesu: librus e obras
A pitzus de sa faina etnològica de Bentzon fiant bessias unas cantu obras de importu giai, che su documentàriu tzinematogàfigu intitulau Is Launeddas. Sa mùsica de is Sardus, ki d’at fatu in su 1993 Fiorèntziu Serra, umperendi is firmus de Bentzon; e su lìburu cun ciddìs intitulau Launeddas. L’opera completa di A. F. W. Bentzon bessiu in su 2002.

Cun Unu de Danimarca benit a carculai S’Iscandula si fait donu de un’atru arrogu de su trabballu stravanau e de sperièntzia spantosa de un’òmini ki stimàt meda sa terra nostra. E aciungeus puru ki in su 2007 est acanta a ndi bessiri su libru Nimbus - La Sardegna nelle fotografie di Andreas Fridolin Weis Bentzon.

Una sienda manna e de grandu importu po totus is Sardus, chi depeus a un'òmini beniu de Danimarca, ca a bortas (fortzis tropu bortas) nosu, is Sardus, teneus abisòngiu de unu stràngiu po cumprendi s'arrichesa cosa nostra chi no arrennesceus a biri.

Càstia puru:
Sa poesia a bolu